Een kwartierstaat is een systematisch overzicht van ‘alle’ voorouders van een bepaald persoon (die kwartierdrager wordt genoemd) naar generaties gerangschikt. De rangorde van de achtereenvolgende generaties voorouders van de kwartierdrager loopt op naarmate men teruggaat in de tijd. De kwartierdrager is de eerste generatie, de ouders de tweede generatie, de grootouders de derde, enz.

Om een kwartierstaat overzichtelijk te houden, wordt een bepaalde nummering gebruikt. Er zijn verschillende nummeringsystemen, maar meestal wordt het zgn. ‘systeem Kekule’ gebruikt. Het is een doorlopende nummering, die bij de kwartierdrager begint met het ‘kwartiernummer’ 1. Ingeval er sprake is van meerdere kwartierdragers, d.w.z. met de broers en zussen erbij, wordt er op volgorde van leeftijd er nog een letter aan toegevoegd, dus 1a, 1b, 1c, enz...

Vervolgens krijgen hun ouders de nummers 2 en 3, hun grootouders de nrs. 4, 5, 6 en 7, hun overgrootouders de nrs. 8 t/m 15 enz. enz.. In dit systeem heeft elke voorvader altijd een nummer dat het dubbele is van dat van zijn kind, en dus altijd een even nummer. Elke voormoeder heeft altijd een nummer dat het dubbele + 1 is van dat van haar kind en is dus altijd oneven.

     Alles nog eens op een rijtje:

2 = vader

Zoals al bleek, hebben dus alle mannen in dit systeem een even en alle vrouwen een oneven nummer. Op deze regel is echter één uitzondering: de kwartierdrager met het (oneven) nummer 1 kan zowel een man als een vrouw zijn.

Op deze manier is iemands kwartiernummer dus afhankelijk van de plaats die hij of zij inneemt in de kwartierstaat t.o.v. de kwartierdrager. Bijvoorbeeld als U ergens 10 generaties terug toevallig dezelfde voorvader deelt met uw buurman, dan draagt deze voorvader bij hem natuurlijk een heel ander nummer indien hij daar maar 8 generaties ‘oud’ is.

Het is echter ook mogelijk dat deze voorvader meer dan een keer alléén in uw eigen kwartierstaat voorkomt en U zodoende meerdere malen tegelijk van hem afstamt. Dit fenomeen noemen we kwartierverlies of kwartierherhaling. Dit ontstaat door huwelijken met (meestal verre) verwanten en nog vaak zonder dat ze deze verwantschap van elkaar wisten. Dit soort ‘kortsluitingen’ komt men steeds vaker tegen naarmate men verder terug in de tijd gaat en de populatie veel kleiner was, zéker op het platteland. Bij dergelijk kwartierverlies hebben deze voorouders dubbele- of meervoudige kwartiernummers.

Een kwartierstaat kan zowel in de vorm van een schema als in een lijst (zie de pagina ‘Kwartierstaat’) worden gepresenteerd. Hierbij worden de generatienummers in de regel met Romeinse cijfers aangeduid en de kwartiernummers altijd met gewone (Arabische) cijfers. De weergave in lijstvorm kan beknopt of uitgebreid zijn, d.w.z. wel of niet met vermelding van alle geboren kinderen per voorouderechtpaar. Doch voor dit laatste is het vaak beter om naast de kwartierstaat ook gebruik te maken van z.g. gezinsstaten die meer ruimte bieden voor alle overige gegevens, zoals gezindtes, getuigen, of bronvermeldingen.

                        John H.M. Postmus